De mens en de wolf
“Homo homini lupus”
De mens is een wolf voor zijn medemens: er is nauwelijks een meer toepasselijke spreuk in onze geschiedenis. Volgens de filosoof Hobbes is de mens van nature een roofdier zoals een wolf: wreed, hebzuchtig, egoïstisch en zonder remmingen om zijn drang ten koste van anderen te bevredigen.
Gedurende 80.000 jaar leven mensen en wolven in een soort gemeenschap.
Ze hebben veel gemeen:
– Dezelfde ruimtelijke organisatie (bijv. groepsvorming en rondtrekken met prooidieren)
– Sociale organisatie in hiërarchisch gestructureerde groepen
– De kern van een groep is familie
– Een gedifferentieerde communicatie
– Ze zijn geëvolueerd van aasvreter tot alleseter, jager en verzamelaar
– Domesticatie en zelf-domesticatie
In de tijd van de overgang van een nomadische levensstijl naar sedentarisme ontstaan nederzettingen. Deze ontstaan omdat mensen nu beginnen met het verbouwen van gewassen. Hun voedingsbasis is niet langer wat zij toevallig jagen of vinden aan wilde planten en vruchten, maar er ontstaat teelt van planten. Dit gaf de mensen een ongekende onafhankelijkheid. Natuurlijk bleven mensen jagen, ze volgden niet langer de prooi, maar brachten het gedode wild in de nederzettingen. Voedselresten werden in de buurt van nederzettingen gedumpt. Dat betekende een niche voor wolven, vermoed Erik Axelsson, een microbioloog aan de Universiteit van Uppsala. De natuurlijke selectie voor kenmerken die een efficiënt gebruik van deze nieuwe voedselbronnen mogelijk maken, heeft waarschijnlijk geleid tot de evolutie van wolvengedrag, wolven die zich in de buurt van nederzettingen hebben gevestigd.
De domesticatie van de wolf is controversieel, als een culturele opvolger was hij altijd dicht bij de mensen, ze migreerden met de terugkeer van de gletsjers samen met de prooi. De domesticatie vond waarschijnlijk al plaats in het paleolithicum (Natanelsson et al., 2006), geschat 15.000 (graf van Oberkassel) en 100.000 jaar geleden. Het mogelijke domesticatieproces begon duidelijk vóór de sedentaire aard van de mens. De oudste vondst van een begraafplaats waarin een man samen met zijn hond werd begraven, komt uit Israël en is ongeveer 13.000 jaar oud (Davis 1978).
(Evolutieliteratuur Domestication: E. Axelsson et al., the genomic signature of dog domestication reveals adaption to a starch-rich diet, Nature 2013; 495:360-364 und S. Davis et al., Evidence for domestication of the dog 12.000 years ago in Israel, Nature 1978;276:608-610)
“De mens heeft altijd een controversiële relatie gehad met de wolf. Wolven zijn sinds het stenen tijdperk min of meer aangetrokken door mensen en hun tijdelijke nederzettingen. Voedselresten, slachtafval, visdarmen en uitwerpselen moeten verleidelijk zijn geweest als je, zoals alle wilde dieren, altijd op zoek bent naar eten.
Het creëerde een nieuwe habitat, een ecologische niche, waarin een van de belangrijkste voorwaarden om te overleven de nabijheid tot de mens is. Tegenwoordig leven muizen, ratten, duiven en vele insecten in deze niche zonder grote problemen. Nu is de wolf terug en klopt hij aan de deur.
De vraag is of we de problemen met betrekking tot de wolf kunnen oplossen?”
Citaat Kaj Granlund : The Europe of Wolves, ISBN 978-952-93-6322-3.
De oorzaken van het uitsterven van de wolven in Europa:
– Vervolging door de mens tot ver in de 19e eeuw
– De ongereguleerde jacht op wolven, vanwege problemen voor de kleinschalige veeteelt
– Rol van de prooisituatie in de 19e eeuw
– Habitatverliezen is een nogal minimale oorzaak
Van de Middeleeuwen tot het midden van de 19e eeuw hadden de grote roofdieren, zoals wolf en beer, een aanzienlijke invloed op het leven van de boeren. De grote hoeveelheid huisdieren gaven de wolven eenvoudig toegang tot voedsel. In 1829 waren er berichten uit 17 bestudeerde regio’s in Zweden dat in totaal 465 paarden, 3.108 runderen, 19.104 schapen en geiten en 2.504 varkens werden aangevallen en gedood door roofdieren. Het is geen wonder dat de gedupeerde boeren geen genade hadden met de wolven.
Hoewel het aanbod aan wilde prooidieren goed is, zijn sommige wolven gespecialiseerd in de jacht op landbouwhuisdieren. Jachthonden worden ook vaak
gedood. Wolven zien in honden waarschijnlijk concurrenten en prooidieren. De wolf eet vaak van gedode honden, net als van andere prooidieren die hij heeft gedood.
Het bestaansrecht
Vaak wordt de vraag gesteld of de wolf bestaansrecht heeft. Geldt deze vraag alleen voor roofdieren of ook voor mensen, de andere zoogdieren, insecten, vissen, vogels en planten? Wie controleert of het recht wordt uitgeoefend in overeenstemming met onze ‘menselijke’ rechtsbeginselen?
Het bestaansrecht bestaat niet in de natuur, want “de een zijn brood is de ander zijn dood”.
Zonder deze simpele regel zou er noch natuur noch leven zijn, en bovenal zou er geen evolutie of ontwikkeling zijn. Net als alle andere dieren, eten we planten, vissen en andere dieren om te overleven. We verdedigen onze prooi met hetzelfde bestaansrecht als de wolf.
Hoe uitgestorven was de wolf
In Duitsland:
– Er is in het verleden altijd sprake geweest van regelmatige immigratie
– Het ijzeren gordijn verhinderde later de immigratie naar en via West-Duitsland
– Er is regelmatig door wolven gebruik gemaakt van overkomelijke plekken langs de Oder of de Elbe
– Tot de jaren zeventig bestond een eenvoudige managementstrategie in de DDR: preventieve afschot van individuen en voorkomen van vestiging
In Duitsland stonden wolven een tijd op de rode lijst van uitgestorven dieren. Al sinds de Tweede Wereldoorlog verscheen de wolf echter af en toe in de Bondsrepubliek, dus staat hij nu op de lijst van bedreigde dieren.
In de rest van Europa:
Wolven overleefden de vervolging door de mens in Oost Europa.
In West-Europa en Scandinavië leefden in die tijd geen wolven meer. Hoewel de wolf volgens het WWF eens het landzoogdier was met de grootste wereldwijde verspreiding, is het aantal met de tijd drastisch verminderd tot minder dan 200.000 dieren wereldwijd. Ongeveer een tiende van hen leeft in Europa.
gedood. Wolven zien in honden waarschijnlijk concurrenten en prooidieren. De wolf eet vaak van gedode honden, net als van andere prooidieren die hij heeft gedood.
Het bestaansrecht
Vaak wordt de vraag gesteld of de wolf bestaansrecht heeft. Geldt deze vraag alleen voor roofdieren of ook voor mensen, de andere zoogdieren, insecten, vissen, vogels en planten? Wie controleert of het recht wordt uitgeoefend in overeenstemming met onze ‘menselijke’ rechtsbeginselen?
Het bestaansrecht bestaat niet in de natuur, want “de een zijn brood is de ander zijn dood”.
Zonder deze simpele regel zou er noch natuur noch leven zijn, en bovenal zou er geen evolutie of ontwikkeling zijn. Net als alle andere dieren, eten we planten, vissen en andere dieren om te overleven. We verdedigen onze prooi met hetzelfde bestaansrecht als de wolf.
Hoe uitgestorven was de wolf
In Duitsland:
– Er is in het verleden altijd sprake geweest van regelmatige immigratie
– Het ijzeren gordijn verhinderde later de immigratie naar en via West-Duitsland
– Er is regelmatig door wolven gebruik gemaakt van overkomelijke plekken langs de Oder of de Elbe
– Tot de jaren zeventig bestond een eenvoudige managementstrategie in de DDR: preventieve afschot van individuen en voorkomen van vestiging
In Duitsland stonden wolven een tijd op de rode lijst van uitgestorven dieren. Al sinds de Tweede Wereldoorlog verscheen de wolf echter af en toe in de Bondsrepubliek, dus staat hij nu op de lijst van bedreigde dieren.
In de rest van Europa:
Wolven overleefden de vervolging door de mens in Oost Europa.
In West-Europa en Scandinavië leefden in die tijd geen wolven meer. Hoewel de wolf volgens het WWF eens het landzoogdier was met de grootste wereldwijde verspreiding, is het aantal met de tijd drastisch verminderd tot minder dan 200.000 dieren wereldwijd. Ongeveer een tiende van hen leeft in Europa.
